हे चक्र भेदता येईल काय ?

कायद्याचे पालन करणारा पापभिरू सामान्य नागरिक... कुटुंबाची परवड करूनही शक्यतो कायदेभंग न करू शकणारी ही मंडळी... समोर कायद्याचे नियमित उल्लंघन करणाऱ्यांनी उभी केलेली आव्हाने... क्लिष्ट आणि गुंतागुंतीची विधीप्रक्रिया... न्यायमंडळे आणि कायद्याच्या संरक्षकांकडून संरक्षण मिळायची शक्यता जवळ-जवळ शून्य... आदर्शवादी तत्वे... आणि ही आव्हाने कायद्याच्या चौकटीतूनच सोडवायचा पर्याय..... याची परिणती म्हणजे सातत्याने येणारी निराशा आणि हतबलता....

       दैनंदिन जीवनात, प्रवासात, मनमोकळ्या गप्पा मारताना समाजात एक गोष्ट मला प्रकर्षाने जाणवत आली... आपण सगळेच अन्यायाच्या एक दुष्टचक्रात अडकलो आहोत. हे चक्र अभेद्य आहे का ? निश्चितच नाही. मग या चक्रामधून मुक्त होणाऱ्यांपेक्षा, या चक्रामध्ये अडकणाऱ्यांची संख्या अधिक का असावी ? या प्रश्नाने माझा बराच पिच्छा पुरवला होता, आजही यावर मला फार काही अधिकाराने बोलता येईल अशातला भाग नाही. पण कुठेतरी या चक्राच्या अभेद्यतेमागील एक कारण मला जाणवले.... Actually, the reason behind this is, we are fighting with ill-legal elements "legally"... आपण बेकायदेशीर समाजघटकांशी आणि अडचणींशी कायद्याच्या चौकटींतून लढायचा प्रयत्न करतो आहोत...


     मूळात कायदा हा संपूर्ण मानवी वर्तन नियंत्रित करूच शकत नाही. कारण परिस्थिती सापेक्ष मानवी प्रतिसाद हे बदलते असतात, परिवर्तनशील असतात. अशा संभाव्य प्रतिसादांची शक्यता लक्षात घेऊन सार्वकालिक आणि शाश्वत कायदे तयार करणे हे जवळ-जवळ अशक्य आहे. मग, अशा कायद्याच्या मदतीने बेकायदेशीर घटकांचा पराभव करणे हे कसे शक्य होईल ?


      त्यात आजही सामान्य माणसे लढताना दिसत नाहीत अशी तक्रार असते... माझीही ही तक्रार आहे.. आता हेच पहाना...

      शीतपेयांच्या बाटल्या विकत घ्यायच्या झाल्या द्या १-२ रुपये अधिक... बसचे तिकीट काढायचे झाले, वाहकाजवळ सुट्टे नाहीत, घालवा काही रुपये.. रेल्वे वाहतूकीचा पर्याय स्विकारावा तर प्रत्येक गाडी किमान १५-२० मिनीटे उशीराने धावते.. घरचा दूरध्वनी संच महिना-महिना बंद असतो पण बिलातील स्थिर मासिक आकार मात्र भरावाच लागतो.. पेट्रोलचे भाव एका वर्षात १६ रुपयांनी वाढतात आणि तेही जागतिक बाजारपेठेत या उत्पादनांचे भाव तौलनिक दृष्ट्या तसे स्थिर असताना.. मोबाईल कंपन्यांच्या "कस्टमर केयर"ला कॉल केला असता आपण कित्येक मिनीटे "प्रतिक्षेत" असतो, परिणामी आपले बिल हकनाक वाढते.. कुरियर कंपन्यांच्या पावत्यांवर "आतील वस्तू गहाळ झाल्यास आम्ही जबाबदार नाही" असे लिहिलेले असते आणि त्यावर आपल्याला सही करावी लागते.. आपण ती मुकाट्याने करतोही... पण आपण भांडतो का ? आपण पेटून उठतो का ? [माझी एक फॅंटॅसी आहे की सहज एखादवेळी हे ग्राहकाने म्हणावे.. की या बिलातील रक्कम देताना रुपयाच्या नोटा खोट्या आल्यास आम्ही जबाबदार रहाणार नाही... चालेल का ?]


     दैनंदिन जीवनात आपल्या विरोधात असंख्य घटना घडतात.. आपल्यावर प्रचंड अन्याय होतो.. आपण कायद्याच्या चौकटी पाळत असतो मात्र तरिही कायद्याची आपल्यालाच भिती वाटत रहाते.. खिशात योग्य किंमतीचे तिकीट असतानाही समोर तिकिट तपासनीस आला की आपल्या उरातील धडधड वाढते. आणि आश्चर्य म्हणजे आपल्याला या साऱ्याचा त्रास होत नाही.. चिडचिड होत नाही.. हीच माझी अस्वस्थता आहे... की का ? आपण का चिडत नाही ? आपण का बंड करत नाही ? आपण का लढत नाही ? आपण अधिकाधिक निष्क्रिय होतो, हतबल होतो... पण आपण संतापत नाही.. आणि यात मी ही आलोच... मला याची लाज वाटते..


     पण लाज वाटल्याने परिस्थिती बदलत नाही. हे असे का होत असावे याचाही विचार झालाच पाहिजे. मला जाणवते की बहुधा वाढते "बॅटल फिल्ड" हे याचे कारण असू शकेल... की अगदी घरातून बाहेर पाऊल टाकल्यापासून प्रत्येक श्वासासाठी लढावे लागणे आणि नैतिक दृष्ट्या योग्य वागूनही, कायदेशीररित्या बरोबर असूनही न्याय न मिळण्याचीच शाश्वती असणे यामुळे "पेटण्याऐवजी" सामान्य माणूस "विझत" असावा.. असे म्हटले तर मग आपल्यावरील जबाबदारी अधिक वाढते. कारण अशा वेळी आपण "बॅटलफील्ड" कमी करण्यासाठी काय करता येइल याचा विचार करायला हवा.

आपल्याला जमेल ? can we..?

अरुंधती, लिऊ झिओबो आणि ज्युलियन अ‍ॅसेंज.....

   बुकर पारितोषिक विजेती लेखिका, नोबेल शांतता पुरस्कार २०१० विजेता आणि विकीलिक्स्‌चा मालक..एकाच रेषेत ही नावे पहाताना आश्चर्य वाटले असेल ना... ?

पण या साऱ्यांमध्ये काही साम्यस्थळे आहेत... या तिघांनाही वेगवेगळ्या संदर्भात पण "अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा" वापर केल्याबद्दल शिक्षेला अथवा शिक्षेच्या शक्यतेला सामोरे जावे लागत आहे... इतकेच नाही... तर हे सर्वच जण महासत्ता होण्याचे "potential" असणाऱ्या देशाने घटक आहेत.. आणि गंमत म्हणजे योगायोगाने तिघांनीही आपापल्या अभिव्यक्तींनी आपापल्या [ असेंज चा अपवाद ! ] राष्ट्राच्या प्रतिमेला निश्चितच तडा दिला आहे, शिवाय आपापल्या राष्ट्राच्या "परराष्ट्र संबंधांना" आव्हान दिले आहे... मात्र, चीन मधील "totaliterian" व्यवस्थेबद्दल आसूड ओढणारा आणि जनतेच्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यासाठी पडेल ती किंमत देऊन लढणारा लिऊ, "शासन हा जनताविरोधी कट असतो" या विचारांवर श्रद्धा असणारा ज्युलियन एकिकडे अन्‌ ऐतिहासिक सत्याचा स्वीकार न करणारी आणि शिवाय भारतीय शासनाच्या कार्यपद्धतीबद्दल अभ्यासशून्य शंका उपस्थित करणारी अरूंधती रॉय दुसरीकडे....   


पण आज हे सारे आठवायचे कारण.....
            विकीलिक्स्‌ने जाहीर केलेल्या "केबल गेट्स"मुळे अमेरिकेतील सरकारी गोटात चांगलीच अस्वस्थता पसरली आहे. विशेष म्हणजे अमेरिकेला आपल्या परराष्ट्र संबंधांची काळजी वाटू लागली आहे. काही सरकारी अधिकारीही "प्रत्येक देशाचे राजदूत/ मुत्सद्दी आणि परराष्ट्र सेवेतील अधिकारी गुप्तहेर म्हणून वावरतात" असे स्पष्टीकरण देवू लागले आहेत. अमेरिकेचे अ‍ॅटर्नी जनरलही काल ".. अशी गोपनीय कागदपत्रे उघड करणाऱ्या व्यक्तीवर कायदेशीर कारवाई केले जाईल, किंबहूना कायद्यात तरतूदी नसतील तर कायद्यात दुरुस्त्या करून शिक्षा केली जाईल.." असे म्हणाले... व्यक्ती स्वातंत्र्य- अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य - पारदर्शकता आदी मूल्ये जगाला शिकवणाऱ्या या महासत्तेलाच आता स्वतःच्याच विचारधारेविरुद्ध लढावे लागणार आहे. मला व्यक्तीशः या वृत्ताचे आणखी काही पदर जाणवले...


१] गेली काही शतके आपल्या धोरणांनुसार जगाला नाचवणाऱ्या या देशाला इतके वर्षांत कधीही परराष्ट्र संबंधांची तमा बाळगावीशी वाटल्याचे पहाण्यात नाही.. उलट असलाच तर त्यांत एक उद्दामपणाच असायचा, की अन्य देशांनी आपले परराष्ट्र धोरण अमेरिकेच्या "हिडन हॅंड" मार्गदर्शनाद्वारे ठरवावे... आता ही परिस्थिती खरोखरच बदलली असेल का ? आणि असेलच तर कशाने ?


२] अमेरिका हा देश म्हणून वाचताना मला त्यांचे एक कौशल्य जाणवले. हा देश एक उत्तम "मार्केटींग" तंत्र जाणणारा देश आहे. कारण, सातत्याने या देशाने त्यांच्या समस्या याच जगाच्या समस्या असल्याचे प्रभावीपणे भासवले आहे. मग ती समस्या ग्लोबल वॉर्मिंगची असो, दहशतवादाची असो, आर्थिक महामंदीची असो, रोजगारजन्यतेची असो, चारित्र्याची असो, मानवी हक्कांची असो वा लहान मुलांच्या आरोग्याची असो... विशेष म्हणजे, या समस्येची कारण त्याच देशाची चुकलेली संकल्पना आणि धोरणे होती... पण अमेरिका मार्केटींग कंपनीने कारणे आणि उपायही जगासमोर अशा पद्धतीने मांडले की जणू जगाला "ते" "आपलेच" वाटावेत.. आणि म्हणूनच विकीलिक्स्‌ नंतरची या देशाची प्रतिक्रिया आता पहाणे महत्त्वाचे तसेच मनोरंजकही आहे.

३] स्वातंत्र्य हा अमेरिकेचा वैचारिक पाया आहे. या देशाचा विकास, त्यामागील भांडवलशाही धोरण स्वातंत्र्य, प्रसारमाध्यमांच्या भूमिका, दूरचित्रवाणी वरील दैंनंदिन मालिका- रिअ‍ॅलिटी शोज्‌ - बातम्या आदी सर्वच क्षेत्रांत आढळणारा समान घटक म्हणजे स्वातंत्र्य.. आणि याच मुद्द्यावर या देशाने आपले अस्तित्व टिकवले आहे. आता जेव्हा याच देशाच्या विविध धोरणांमागील भूमिका "Conspiracy as Governance" अशी विचारधारा असणाऱ्या ज्युलिअन अ‍ॅसेंज याने मांडण्याचा प्रयत्न केला, तेव्हा त्याच्यावर व्यक्ती-अभिव्यक्ती आणि विचार स्वातंत्र्य जपणाऱ्या या देशाकडून काय कारवाई होते आणि कोणत्या मुद्द्यांवर होते ते पहाणे उद्बोधक आहे. जगभरातील विविध देशांना मानवी हक्क आणि स्वातंत्र्याचे धडे देणाऱ्या देशाकडून या विषयावर दिली जाणारी प्रतिक्रिया या दृष्टीने महत्त्वाची आहे.


४] १९८० पर्यंत तत्कालीन सोव्हियत रशिया हा सातत्याने विकासाच्या पायऱ्या चढत होता, असे निदान कागदावर तरी दिसत होते. प्रत्यक्षात मात्र "जॉर्जिया" मध्ये पोपनी केलेल्या विधानानंतर "floodgates were opened... & the rest is history...". तात्पर्य,  "सारे काही आलबेल आहे" असे सांगणाऱ्या देशात तसे खरेच असेल असे मानायचे कारण नाही. आजवर अमेरिका हा जागतिक दृष्टीकोनातून "जगण्याचा मानबिंदू" मानला जाणारा किंवा निदान मानबिंदू म्हणून ज्यांच्या कल्पना स्विकारल्या जातात असा देश होता. आता विकीलिक्स्‌, ग्राउंड झिरोवर मशीद उभारणे, रोजगार विषयक समस्या, आर्थिक संकट या पार्श्वभूमीवर हा मानबिंदू बदलला जातो का किंवा निदान अशा वेळी अमेरिका आपली प्रतिमा कशी टिकवते, हे पहाणे गरजेचे आहे. शीतयुद्धास कारणीभूत असणाऱ्या दोन महासत्ता भिन्न मार्ग आणि वैचारिक बैठक असूनही जवळ-जवळ एकाच मार्गावर पोहोचल्याचे दिसत आहे...


५] याच पार्श्वभूमीवर चीन आणि भारत या संभाव्य महासत्तांकडे पहाणे गरजेचे आहे. कारण याही दोन्ही देशांची विचारधारा भिन्न आहे, दोन्ही देशात विद्यमान परिस्थितीबद्दल अस्वस्थता आहे, एक देश रशियाच्या कम्युनिस्ट विचारप्रणालीशी जुळणारा तर दुसरा "लोकशाही समाजवादी" म्हणजे तत्वतः कोणत्याच विचारधारेशी बांधिलकी नसणारा अथवा "तथाकथित" synthesis वादी... त्यामुळे इतिहासातील दोन महासत्तांच्या अस्तानंतर साधारण त्याच पायावर पुढील महासत्तांची वाटचाल काय असेल याचे आडाखे बांधता येणे गरजेचे आहे. किंबहून ज्या देशाला हे जमेल, आणि त्यानुसार संभाव्य धोके neutralise करता येतील तो निश्चितपणे जागतिक स्पर्धेत टिकाव धरेल आणि जिंकेलही... !


६] याच विषयाचा मला जाणवणारा आणि खरे म्हणजे वेदना देणारा घटक आहे तो बराक ओबामा यांच्या अस्तित्वाबद्दल.. ओबामा यांची भूमिका भारताच्या दृष्टीकोनाचा विचार करता "उपयुक्त" नसेलही, किंबहूना ती भारताच्या "हितसंबंधांना मारकही असू शकेल" ... [ It might be spoiling Indian National Interests.. ] पण, ओबामांचे निर्णय हे अमेरिकेचा विचार करता फार दूरदर्शी म्हणावे लागतील... { मला तुलनेचा मोह आवरत नाही.. ओबामा यांच्या सध्याच्या भूमिका मला थेट गोर्बाचेव्ह यांच्या "ग्लासनोस्त" आणि "पेरेस्त्रॉयका" यांसारख्या वाटतात.. राष्ट्राच्या मूळ विचारधारेशी थेट फारकत घेणाऱ्या..!} मात्र, जॉर्ज बुश यांची फसलेली धोरणे, ओबामा यांची मुस्लिम आणि कृष्णवर्णीय पार्श्वभूमी, संकटांचा सामना प्रतिसाद पद्धतीने [ reactively ] करण्याची अमेरिकेच्या नागरिकांना नसलेली सवय, इराक-अफगाण युद्धे, recession आणि राष्ट्राध्यक्ष म्हणून ओबामा या आदर्शवादी माणसाकडून असलेल्या अपेक्षा यांचा फार मोठा फटका या "शांतता" पुरस्कार विजेत्याला बसल्यावाचून रहाणार नाही. आणि पुन्हा एकदा खरोखरीच देशाबद्दल प्रांजळ हितभावना असणाऱ्या माणसाला आपल्या पदाची किंमत मोजायला लागणार हे स्पष्ट आहे.. [ कधी-कधी तर हा मला रिपब्लिकांनी ’डेमोक्रॅट्स, विरुद्ध आखलेल्या नव्या "धोरणा"चाच भाग वाटतो..] पण "वॉटरगेट" प्रकरणाप्रमाणेच या "केबलगेट" प्रकरणाचा ओबामा यांच्या राजकिय कारकिर्दीवर होणारा परिणाम पहावा लागेल... आणि एक, जगातील लोकशाहीचा "कट्टर" पुरस्कर्ता मानला जाणाऱ्या देशात तळागाळातून वर येणाऱ्या- स्वच्छ आणि प्रामाणिक राजकारण्याचे भविष्य जर अंधःकारमय होणार असेल, त्याच्या राजकिय कारकिर्दीसमोर जर प्रश्नचिन्ह उभे रहाणार असेल तर अन्य देशात विशेषतः भारतात काय होईल याचा विचार करावा लागेल ?


७]  कार्ल मार्क्स हे थोर विचारवंत होते.. उभे जग भांडवलवादाच्या “तावडीत” असेल तेव्हाच हे तत्वज्ञान सर्वाधिक लागू होते किंवा तशी शक्यता निर्माण होते, असे त्यांनीच म्हणून ठेवले आहे.... मग या न्यायाने तर मार्क्सवादाचा सर्वात जास्त प्रभाव अत्ताच्या जगावर पडणे अपेक्षित आहे..  जागतिक धोरणांवर समाजवादाचा प्रभाव असणे ही गरज आहे..

... अशा वेळी "उदारीकरण-खासगीकरण आणि जागतिकीकरण" [ LPG ] याच मुद्यांना चालना देणे हे पचवता येणारे आहे का , याचाही गांभीर्याने विचार होणे आवश्यक आहे. वाढता भांडवलवाद, कॉर्पोरेट जगत, जाहिराती, ग्राहक-विक्रेता नातेसंबंध असे सारे बदलते आयाम [dimension] मानवाला तारू शकतील का, हे तपासणे गरजेचे आहे... याचा विकीलिक्स्‌शी संबंध काय असा प्रश्न कदाचित आपल्या मनात येवू शकतो.. तर लक्षात घेऊया, शेवटी ही सुद्धा एक वेबसाईट आहे... [ संकेतस्थळ !!! ] याला सुद्धा व्यवसाय आहे.. येथेही "मागणी-पुरवठा" तंत्र आहे... या संकेतस्थळालाही ग्राहक आहेत.. त्यावर त्यांना मिळणाऱ्या जाहिराती अथवा पुरस्कर्त्यांचे प्रमाण अवलंबून आहे.. यातही स्पर्धा आहे.. धोके आहेत.. आधी कोण ही उत्कंठा आहे... म्हणजेच विकीलिक्स्‌ला सुद्धा ग्राहक-विक्रेते हा आयाम आहेच...! आणि म्हणूनच समाजवाद आणि भांडवलवाद यांच्यातील द्वंद्वाचा एक नवीन "Angle" या विषयामुळे जगासमोर येण्यास मदत होईलच....!


मला एक विनोद आठवतो....
निकिता क्रुश्चेव्ह सोव्हियत रशियाचे प्रमुख होते. ते स्वतःच हा किस्सा सांगत असत.
एकदा क्रेमलीनच्या राजवाड्यात एक माणूस जोरजोरात ओरडत शिरला : "क्रुश्चेव्ह मूर्ख आहे.. क्रुश्चेव्ह मूर्ख आहे.. "
त्या माणसाला ताब्यात घेण्यात आले.. त्याच्यावर खटला भरण्यात आला व त्याला तेवीस वर्षांची शिक्षा देण्यात आली. निकिता क्रुश्चेव्ह यांनी हा किस्सा सांगितला की, ऐकणारा स्वाभाविकच प्रश्न विचारत असे... तेवीस हा काय हिशोब ? ३-५-१०-२० असे शिक्षांसाठीचे आकडे ज्ञात आहेत, पण २३ ?
क्रुश्चेव्ह हसत उत्तर देत..." Yes 23... Three years for insulting a National Party Secretary.. & 20 years for revealing the Greatest Secret of USSR "...



बहुधा विकीलिक्स्‌च्या ज्युलियन अ‍ॅसेंजलाही शिक्षा झालीच तर ती.......!! 

काही प्रश्न...... अस्वस्थ करणारे...

दैनंदिन आयुष्य जगताना मला काही प्रश्न पडत रहातात.. त्यांची उत्तरे "पकड़ण्या एव्हढी" माझी चिमुकली मूठ बळकट  नाही... पण त्यांचा योग्य वेळीच परामर्श न घेतल्यास ते किती भीषण रूप धारण करू शकतात , याचे चित्र माझ्या मनावर मी चितारु शकतो... तेच हे प्रश्न....!!! 

१] विविध पाश्चिमात्य देश आणि आपण यांच्यात काही ठळक साम्यस्थळे आहेत का ?

२] शिक्षण आणि शेती ही भारतातील किंवा कदाचित जगातील सर्वात “ग्लॅमरहीन” क्षेत्रे आहेत.. पण मानवी आयुष्याचा विचार करता ही खूप प्राथमिक स्वरुपाची.. पायाभरणी करणारी क्षेत्रे आहेत.. मग या fields चे पुनरुज्जीवन करण्यासाठी काय- काय करावे लागेल.. ?

३] महात्मा गांधी यांच्या भूमिका पहाताना मला एक गोष्ट जाणवली.. ती म्हणजे गांधीजींनी समूह / संघ / सहकार यांची भारतीय जनमानसावर सक्ती केली नाही.. उलट त्यांनी निवडीचे स्वातंत्र्य जनतेला बहाल केले.. खऱ्या अर्थाने त्यांची आंदोलने ही लोकशाहीची प्रतिमा म्हणावीत अशी ठरली.. कदाचित भारतीय मानसिकतेमध्ये संघभावनेला अथवा समूहाने एकत्र काम करण्याला अल्प स्थान आहे अस म्हणता येवू शकेल का ? विशेषतः वयक्तिक सत्याग्रहाच्या संदर्भात... आणि नंतरही भारतात कामगार चळवळींच्या एकूणच यशपयशसंदर्भात....

४] history repeats itself with minor changes , अस म्हणतात.. पण मग भारताच्या वर्तमानातील अनेक प्रश्नांवर आपण अन्य देशांकडे पहाण्यापेक्षा आपल्याच इतिहासात उत्तरे शोधू शकतो का ? कशी ? इतिहासाचा अभ्यास कसा करावा ?  आणि जर हे शक्य असेल तर आजवर तसे प्रयत्न झाले आहेत का ? कुठे ? झाले नसल्यास कोणत्या अडचणींमुळे हे होवू शकले नाही?

५] पाश्चिमात्यांचे अंधानुकरण आणि त्यांच्या संकल्पनांचा डोळस स्वीकार यातील फरक कसा ओळखावा ? आणि मग अंधानुकरण कसे थोपवावे ?

६] दूर्दैवाने एकूणच शिक्षण पद्धतीत योगी अरविंद यांच्या एकूणच कार्याचे वर्णन अभावानेच आढळते.. क्रांतीकारक ते अध्यात्म हा त्यांचा प्रवास.. किंवा या संकल्पनांमध्ये त्यांनी पाहिलेले अद्वैत....  त्याबद्दल काही सांगाल का ?

७] एका लेखात आणि एक व्याख्यानात मी असे वाचले की, डॉ. पांडुरंग सदाशिव खानखोजे या भारतीय क्रांतीकारकाने , स्वतंत्र भारतात प्रवेश नाकारल्याने, मॅक्सिको येथे जावून तेथे महर्षी पराशर यांच्या कृषी विषयक ग्रंथांच्या मदतीने शेतीमध्ये क्रांती घडवून आणली. किंबहूना, आजही त्या देशात पराशर ॠषींच्या ग्रंथाचा शेतीविषयक अभ्यासक्रमामध्ये समावेश आहे... मग भारताच्या शेतीविषयक अभ्यासक्रमामध्ये असा समावेश का होत नसावा..?

८] कार्ल मार्क्स हे थोर विचारवंत होते.. उभे जग भांडवलवादाच्या “तावडीत” असेल तेव्हाच हे तत्वज्ञान सर्वाधिक लागू होते किंवा तशी शक्यता निर्माण होते... मग या न्यायाने तर मार्क्सवादाचा सर्वात जास्त प्रभाव अत्ताच्या जगावर पडणे अपेक्षित आहे..  जागतिक धोरणांवर समाजवादाचा प्रभाव असणे ही गरज आहे.. अशावेळी काळाने दिलेली ही सुवर्णसंधी ओळखण्यात भारतातील समाजवादी चळवळ यशस्वी होते आहे का..? नसल्यास का नाही ? की कुठेतरी ही या चळवळीच्या मनात आलेली “हतबलता” reflect करते आहे..?  I mean what according to you is the relevance of these ideologies in current context..?

९] काश्मीर आणि जेरुसलेम ह्या एकाच नाण्याच्या दोन बाजू मानता  येवू शकतील का ?

१०] हमीद दलवाई, नरहर कुरुंदकर यांसारख्या विचारवंतांनी केलेले इस्लामचे परिक्षण आणि सध्या जहाल हिंदुत्ववादी विचारवंतांनी केलेले समीक्षण यात साम्य आढळते.. तेव्हा खरोखरच इस्लाम मधील वहाबी पंथ हा जगासमोर धोका आहे हे सत्य मानणे भारतात का शक्य नाही ? किती वर्षे आपण सत्यापासून पळ काढणार ?

११] भारतातील हिंदू मुस्लिम प्रश्न आपल्याला reframe करता येणे शक्य आहे का ? म्हणजे हा प्रश्न हिंदू मुस्लिम संबंध नसून , मुस्लिमांबद्दल हिंदूंचा दृष्टीकोन कसा असावा  याबद्दल हिंदूंमध्येच असलेले मतभेद आहे , अस म्हणता येईल का ?  आणि त्यातून यावर उपाय शोधता येतील का ?

१२] आजही भारतात दुर्दैवाने राष्ट्रनिष्ठ म्हणवली जाणारी मंडळी समाजवाद / सर्वसमावेशकता यांपेक्षा संपूर्ण त्यागशीलतेकडे पहातात. तर समाजवादी म्हणविली जाणारी मंडळी राष्ट्रवाद / धर्म / संस्कृती असे शब्द अस्पृश्य मानतात. या द्वैत भावनेचा भारताच्या लोकशाहीच्या यशस्वीतेवर नकारात्मक परिणाम होत असेल का ? यावर काही उपाय ?

१३] ग्रामीण भारताच्या विकासाची आवश्यकता आहे असे आपण म्हणतो. प्रत्येक गावाचे असे एक वेगळेपण असते. त्या गावाची स्वतंत्र संस्कृती असते. अशा वेळी जगाने मानबिंदू ठरवलेली सुत्रे त्या गावावर विकास म्हणून लादण्यापेक्षा आपल्याला कुठेतरी "गावाच्या शक्तीस्थानांवर" त्या गावाला उभे करता येईल का ? म्हणजे मार्केटिंग, निसर्ग , दळण-वळण , माहिती तंत्रज्ञान या सगळ्या आघाड्यांवर proactively रचना करता येईल का? तसेच , ग्राम विकासाइतकीच "शहरी प्रतिगामित्वाची" गरज आहे असे म्हणता येईल का ?.....

मला हे प्रश्न का पडतात नाही माहीत, पण मला यांची उत्तरे शोधता येतील ?

a true HUMAN character....

आयुष्यात येणारे अनुभव हे कित्येकदा उन्मळून टाकणारे असतात... वारंवार होणारे अन्याय, अधिकारपदावरील व्यक्तींकडून न्याय मिळण्याच्या मावळत्या शक्यता, सातत्याने होणारे पराभव, गाडाव्याशा वाटणाऱ्या इच्छा, अगदी जीवनावरूनच उडालेले मन या साऱ्यानंतरही आयुष्य सुरुच राहतं... अंधाराच्या साम्राज्यानंतर, प्रकाशाची कोणतीही आशा उरलेली नसताना ज्याप्रमाणे सूर्यबिंबाच्या ज्वाळा अंतरी उमटतात... तद्वतच मानवी अंतःकरणातही लढाऊ बाणा चेतवणाऱ्या ज्वाळा उमटत अस्तील का... ?
          
                                                       अंतरातील ज्वाळा.....

कोठून येती आव्हाने, कोठून येती अन्यायमाला
न उमजे, तरी अंतरी राहती उभ्या कोठून धगधगत्या ज्वाला... ?

शुक्लपक्षी आशा कलेकलेने वृद्धिंगत होई
कृष्णपक्षी निराशेचे सावट नभ झाकोळून जाई
ना चांदण्या, ना चंद्र नभी असा उद्दाम क्षणही आला
नुमजे तरी अंतरी उभ्या राहती कोठून धगधगत्या ज्वाला... ?


प्रणयाच्या धुंदीतून पहाटे बाहेर पडता रात्र
सावळ्या नभी उमटते गुलाबी लकेर अंशमात्र
जन्मास येई अनुदिनी तेजस्वी बालक कोवळा
नुमजे अंतरी उभ्या राहती कोठून धगधगत्या ज्वाला... ?


स्वप्न पडते निद्रेस जेव्हा मंगल पहाटेचे
निसर्ग नयनी ओघळती ठिपके दवबिंदूंचे
अंधाराच्या रस्त्यावर रवीरथ प्रकाश फेकीत आला..
नुमजे अंतरी उभ्या राहती कोठून धगधगत्या ज्वाला... ?


अन्यायाने पिचतो देह, पराभवाने कोमेजते तन
हतबल होते, निराश होते उत्साही-सृजनशील मन
तरिही पेटून उठतो देह.. अन्‌ चेतवितो बंडखोर वृत्तीला
नुमजे अंतरी उभ्या राहती कोठून धगधगत्या ज्वाला.... ?

the 26/11 ....

आज २६ नोव्हेंबर...
आज ताज जवळ हजारो "गर्व गीते" , गर्भगळित होणाऱ्यांकडून गायली जातील.. बॅनरबाजी होईल.. "शांततायात्रा" आयोजित केल्या जातील... भारतातील आणि मुंबईतील "मेणबत्ती" उद्योगाला तेजी येईल...  शासकीय नेते दहशतवादविरोधी भूमिका आक्रमकपणे मांडताना दिसतील... सरकार दहशतवाद्याना "ठेचून" काढण्यास कसे समर्थ आहे हे वारंवार सांगितले जाईल....

रणावीण स्वातंत्र्य कोणा मिळाले, असे म्हणणाऱ्या चापेकर बंधूंना टिळकांनीच विचारले होते... "अरे तुम्ही असे म्हणता खरे, पण मग तो रॅंड अजून जिवंत कसा ?".. आज लोकमान्य टिळक हवे होते... त्यांनी आवर्जून विचारले असते... "अरे एव्हढ्या बाता मारता, तर तो कसाब अजून जिवंत कसा ?...."

या देशाला नेमके काय झाले आहे तेच कळत नाही... देशालाच कशाला, तुम्हा-आम्हाला किंबहूना मला काय झाले आहे तेच नाही कळत....

या देशात इतका मोठा नरसंहार अवघ्या दोन दिवसात होतो आणि या घटनेला दोन वर्षही उलटत नाहित तोच केंद्रिय दक्षता आयोगाच्या आयुक्तपदी नियुक्त झालेल्या अधिकाऱ्याची राज्य दक्षता आयोगापुढे चौकशी सुरु असल्याचे लक्षात घेऊन, सर्वोच्च न्यायालय या नियुक्तीवर आक्षेप नोंदविते.... आपण शांतच असतो...

या घटनेवेळी राज्याचे गृहमंत्री असणारे आमदार त्यानंतरच्या काळात झालेले गडचिरोलीमधील नक्षलवाद्यांचे हल्ले पचवूनही पुन्हा एकदा तेच पद ग्रहण करतात.. कसाबला कोठडीत जाऊन भेटतात... आणि त्याच देशात- त्याच राज्यात तुरूंगातून सुटलेल्या संजय दत्तशी हस्तांदोलन केल्याबद्दल एका हवालदाराला निलंबित करण्यात येते...
आपण शांतच असतो...

कशेळीसारख्या एक खेड्यात एका दुपारी अचानक एक बोट येते... तिच्या हालचाली संशयास्पद वाटतात.. समुद्रकिनाऱ्यावर उपस्थित तरूण सावधपणे पोलिसांना बोलावतात.. आणि कोणत्याही चौकशी शिवाय बोट सोडून दिली जाते... कसाब आणि मंडळी अशाच बोटीतून येवून काही दिवस पोलिसांसह मुंबईकराना वेठिस धरतात याचा पोलिसांना इतका सहज विसर पडतो..
आपण शांत असतो...

२६/११ रोजी कसाब आणि त्याच्या साथीदारांना बधवार पार्कमध्ये रात्री ८:४० वाजता स्थानिक मच्छिमार बांधवांकडून हटकले जाते... मात्र मुंबईतील पहिला गोळीबार रात्री ९:३७ वाजता होतो... म्हणजे जवळ-जवळ एक तास अतिरेकी मुंबईमध्ये मोकाट फिरत असतात.. तरीही अतिरेक्यांच्या स्थानिक "काँटॅक्ट्ची" शक्यता पोलिसांकडून ठामपणे फेटाळली जाते... आणि गंमत म्हणजे बधवार पार्क पासून सीएस्‌टी स्थानक वगळता अन्य सर्व हल्ल्याची ठिकाणे ही चालत १० मिनीटांच्या अंतरावर असतात.. आपल्याला हे सारे उघड्या डोळ्यांनी दिसत असते,पण ...
आपण शांतच असतो...

या हल्ल्यात शहीद झालेल्या अशोक कामटे यांच्या पत्नी विनिता कामटे ओरडून-ओरडून काही प्रश्न विचारतात.. पुस्तक रूपाने मांडतात.. कामटे यांना मुंबई पोलिसांची न मिळू शकलेली मदत, शहीद करकरे यांचे गायब झालेले "तथाकथित" बुलेटप्रूफ जॅकेट... ओंबाळे कुटुंबियांना न मिळालेली मदत... या साऱ्या गोष्टींनी आपण आतून हलून जातो.. पण...
आपण शांतच असतो...

२६/११ च्या घटनेचे ताशेरे आणि त्या अपयशाचे खापर सहजरित्या आपल्या गुप्तचर यंत्रणांवर फोडले जाते.. आपण मारे सतर्कतेच्या आणि दक्षतेच्या गप्पा मारायच्या.. आणि शेजारच्या माणसाशी साधे बोलायचे कष्ट आपण रेल्वेमध्ये प्रथम श्रेणीच्या डब्ब्यात घ्यायचे नाहीत... ही आपल्याच आजूबाजूला दिसणारी "सतर्कता" आपण टिपत असतो... पण..
आपण शांत असतो...

मला एक कविता आठवते....

".....then they came for me"
---------------------------------------
 first they came for the jews
 and i did nothing, because i am not a jew
 then they came for the communists
 and i did nothing because i am not communist
then they came for trade unionists
  and i said nothing because i am not a trade unionist
  and then they came for me
  and there was no one left to speak for me.....

आपली शांतता मला या दिशेने जाणारी वाटते...!
शहीदांना श्रद्धांजली म्हणून आरती गाण्यापेक्षा, मेणबत्त्या लावण्यापेक्षा, सरकारला दोष देण्यापेक्षा आपण काही वेगळे करूच शकत नाही का ? रस्त्यावरून जाताना न थुंकणे, कचरा रस्त्यावर न टाकणे, किमान आपल्या आसपास वावरणाऱ्या व्यक्तींचे निरिक्षण करणे, सैनिकांच्या जीवनाकडे केवळ "ईश्वरी" म्हणून न पाहता ती जीवनमुल्ये अंगी बाणवणे, किमान वाहतुकीचे नियम पाळणे आणि रस्त्यावर गोंधळाचे वातावरण निर्माण होणार नाही याची काळजी घेणे....... आपण इतक्या साध्या गोष्टीही करू शकत नाही का ? परिस्थिती बदलली पाहिजे म्हणून बोंबलण्यापेक्षा ती चिघळणार नाही याची साधी काळजी घेणे सोपे नाही का ? पण...
आपण शांतच असतो....

कोणे एके काळी, स्वातंत्र लढ्यात मोहनदास गांधीजी असे म्हणाले होते..
की, एकाच वेळी उभा भारत देश एकाच वेळी थुकला जरी, तरी हे गोरे त्यात वाहून जातील...
आपण इतर वेळी रस्त्यांवर पचापचा थुकतो... पण एकाच वेळी थुकायला जमेल.... ?
can we....????

गाऊ त्यांना आरती....!!

 ----------------------------------------------------------

 दिवाळीचा फराळ , फटाके, नातेवाईकांच्या भेटी, सुंदर रोषणाई यात आपण न्हाऊन निघतो... सकाळचे अभ्यंग स्नान, सुगंधी उठणे यांची मजा अनुभवतो... आयुष्याच्या असंख्य वेदनांवर दिवाळीच्या रूपात फुंकर घातल्याचा आपल्याला भास होतो.... कारण आपण सुखी आणि सुरक्षित आयुष्य जगत असतो... ज्या काही मोजक्या पण समर्पित माणसांमुळे हे शक्य होत आले आहे, ती म्हणजे लष्कर आणि गुप्तचर संघटनांची माणसे... त्यांच्या योगदानाकडे लक्ष वेधण्याचा हा प्रयत्न.....

--------------------------------------------------

चित्रगुप्तासमोर एक माणूस उभा असतो...

त्याने आयुष्यात केलेल्या पाप-पुण्याचा हिशोब आणि लेखापरिक्षण सुरू असते...

त्याला काही प्रश्न विचारले जातात....

"तू आजवर अनेक माणसांवर हल्ले केलेस हे सत्य आहे?"

"हो..." समोरून शांतपणे उत्तर येते...

"तुझ्या आयुष्यात तू  स्वतःच्या पत्नी आणि मुलांकडे लक्ष दिलेले नाहीस, हे सत्य आहे ?"

"हो.." पुन्हा एकदा ठाम उत्तर.

"तू स्वतःच्या विवेक बुद्धीला पटत नसतानाही अनेक आदेश पाळले आहेस , बरोबर ?"

"हं..... बरोबर ! " आवाजाच्या लयीत जराही बदल न होता उत्तर येते..

"ऐन गरजेच्या वेळी तू तुझ्या जन्मदात्यांकडे लक्ष पुरवू शकला नाहीस हे सत्य ना ?"

"हो.. दुःखद आहे पण हे सत्य आहे..!" तितक्याच प्रांजळपणे उत्तर येते....

"मग आता तुला स्वर्गाचे दरवाजे बंद आहेत...! अशी पापे केल्याबद्दल तुला नरकात जावे लागेल.....!", चित्रगुप्त फर्मावितो.... आणि विचारतो, यावर तुझा काही प्रतिवाद ?

हा माणूस मंद हसतो.... आणि म्हणतो प्रतिवाद काहिही नाही... फक्त एक सांगायचे राहिले.... "मी भारतीय लष्करातील जवान आहे.!!"

चित्रगुप्ताचा ऑडिट रिपोर्ट तिथल्या तिथे बदलला जातो....

पण या एका "ब्लॅक ह्युमर" मधून भारतीय जवानांचे जीवन स्पष्ट होते........

                     शाश्वततेने अशाश्वततेचा आणि आव्हानांचा सातत्याने पाठपुरावा करणारे... भारतीयांच्या संरक्षणासाठी अविरत झटणारे... ऊन-वारा-पाऊस-बर्फ...{ आपल्यासाठी तीनच ऋतू असतात... पण सैन्यासाठी मात्र बर्फ हा स्वतंत्र प्रकार असतो... भारतात सियाचीन सारख्या ठिकाणी सैन्य -४० डिग्री ला कार्यरत असते...!!!} यांच्या निरपेक्ष डोळ्यात तेल घालून सीमांकडे लक्ष देणारे आणि कोट्यावधी भारतीयांच्या अपेक्षांचे ओझे सहजपणे आपल्या खांद्यावर वागविणारे आपले सैन्य.......

दिवाळीचा फराळ , फटाके, नातेवाईकांच्या भेटी, सुंदर रोषणाई यात आपण न्हाऊन निघतो... सकाळचे अभ्यंग स्नान, सुगंधी उटणे यांची मजा अनुभवतो... आयुष्याच्या असंख्य वेदनांवर दिवाळीच्या रूपात फुंकर घातल्याचा आपल्याला भास होतो.... कारण आपण सुखी आणि सुरक्षित आयुष्य जगत असतो... ज्या काही मोजक्या पण समर्पित माणसांमुळे हे शक्य होत आले आहे, ती म्हणजे लष्कर आणि गुप्तचर संघटनांची माणसे...

कशी असेल त्यांची आणि त्यांच्या कुटुंबियांची दिवाळी..?

"खूपदा आम्ही घरीच नसतो... किंवा असलो तरी डोळ्यासमोर सातत्याने सीमांवरील परिस्थिती असते !", कॅप्टन पाटणकर सांगत होते. "फराळ, फटाके यांचे विशेष काही वाटत नाही... आणि असेही एका कारगील सारख्या युद्धात आम्ही उभ्या आयुष्याचे फटाके पाहून घेतलेले असतात...पण.... " बोलता बोलता त्यांच्या नजरेत उरातील शल्य व्यक्त करणारा ओलावा येतो... "खऱ्या अर्थाने आम्ही भाऊबीजेसारखा सण मात्र मिस करतो...!" उभ्या देशाशी रक्षाबंधन खेळणारी ही माणसे स्वतःच्या हक्काच्या बहिणीला मात्र वेळ देवू शकत नाहीत... आणि दुसरीकडे आपण मात्र ताईने किंवा दादाने मला हवी ती भेटवस्तू दिली नाही म्हणून चिड-चिड करत असतो....

"आम्हाला काय, आमची मुले घरी येतील तोच दिवाळी आणि दसरा..." अशाच एका अनाम वीराची आई हळवी होवून सांगत असते.. प्रत्येक दिवाळीला फराळ केला तरी तो घशाखाली उतरत नाही... आठवण येत रहाते... कधी लाडक्या लेकाऐवजी त्याची मित्रमंडळी घरी येतात.... मग मात्र बरे वाटते... ते मित्रही आम्हाला आई आणि बाबा म्हणूनच हाक मारतात.... मोट्ठी पोकळी भरून निघाल्यासारखी वाटते.. आई बोलतच रहातात.. नकळ आपणही त्यांना आई-बाबा म्हणू लागलेलो असतो...

 

  नुकताच लष्करात लेफ्टनंट म्हणून जॉईन झालेल्या विक्रांत बापट यांच्या आई सांगत होत्या... यावेळी तर विक्रांत पुण्याला आहे... पण एव्हढ्या जवळ असूनही आमची भेट मात्र होईलच असे नाही... उलट यंदा विक्रांतच्या मित्रांनीच फर्माईश केली आहे.. करंज्या, लाडू अशा पदार्थांची... त्यांमुळे ते पाठवणार आहे... तेव्हढाच आनंद आणि समाधान ! आई भरभरून बोलत असतात.... आपण मंत्रमुग्ध झालेलो असतो... स्वतःच्या आयुष्यातील सुखांचे अर्थ आणि सखोलता शोधत..!

   एकीकडे , कुटुंबांची अशी भावना तर , दुसरीकडे अरूणाचल मधील केंगसुंग दामो ह्या एडीसीची कहाणी... "ऐन भारत-चीन युद्धाच्या धामधूमीतला जन्म.. तोही तावांग मधील... तेव्हाही दिवाळीच होती... पण त्यावेळी वेगळ्या फटाक्यांचा संस्कार झाला... आणि कायमचाच ! त्यातूनच आयुष्यात भेटणाऱ्या प्रत्येकाला संवाद साधण्याच्या आधी ’जय हिंद’ म्हणायची सवय लागली अन्‌ त्याच सहजतेने सरकारच्या अरूणाचलकडे होणाऱ्या दूर्लक्षाकडे पहाण्याचीही आदत बन गयी..!" दामो सांगत असतात... आज पन्नास वर्ष व्हायला आली तरी इशान्येकडे होणाऱ्या भारताच्या दूर्लक्षाची अखंड परंपरा आणि चीन संदर्भातील  धोरणांचे अंधत्व कायम आहे...

    एकिकडे समोर उभ्या असलेल्या पराक्रमाच्या आणि इच्छाशक्तीच्या जिवंत मूर्तीकडून आपल्याला इतिहासाचे ज्ञान होत असते.. आणि दुसरीकडे आपण इतिहासाची वर्तमानाशी सांगड घालत असतो... परिणाम ? समोरची मूर्ती कायमच हसरी आणि आपल्या नशिबी मात्र हतबलता !

काही "नशीबवान" घरात मात्र आपल्याला उत्साहाचे वातावरण दिसून येते.. तेथील नजराच सांगतात.. की ही आमची सर्वार्थाने दिवाळी आहे... आपणही नकळत आपली दिवाळी साजरी करू लागतो... त्या घरात एकाच वेळी, येणाऱ्या पाहुण्यांची सरबराई केली जात असते.. कुटुंबाच्या सदस्यांना एकमेकांशी संवाद साधायचा असतो... अल्प उपलब्ध वेळात घरी आलेल्या "लाडक्यांचा" सहवास मुक्तपणे लुटायचा असतो.. आणि तरीही एक प्रकारची विलक्षण संयतता घरात आढळते.....

भगवद्गीतेचा दूसरा अध्याय आपण अनुभवत असतो....

भारताच्या सैन्याचा अजोड त्याग, त्यांचा पराक्रम, त्यामागे त्यांच्या कुटुंबीयांचे असलेले योगदान आपल्याला अस्वस्थ करून सोडते..

शत्रू नाशाची नरक चतुर्दशी, संरक्षणाचे लक्ष्मीपूजन आणि पराक्रमाचा पाडवा आपल्याला एका गीताच्या ओळी आठवून देतो...

"संगरी विराग्रणी जे धैर्यमेरू संकटी

जन्मले या भारती...

गाऊ त्यांना आरती... गाऊ त्यांना आरती...!!!"

on "cloud" 9th....!!!

आकाशाच्या अथांग घुमटात असंख्य ढग मुक्तपणे संचार करत असतात.... आपण सगळेच या ढगांकडे काहीना काही मागत असतो... आपल्या भावना व्यक्त करत असतो... कालिदासाने तर या ढगाच्या मदतीने संदेशवहनही केले होते... पण त्या ढगालाही काही भावना असतीलच... त्या ढगालाच बोलता आले तर... तर ?... तो काय बोलेल... याचा विचार करताना, सहज उतरलेल्या या प्रांजळ भावना.....

                                                               मेघ गर्जना....!!!


होता मार्दव कंठही मजला...
गगनातील एकाकी मेघ हे वदला....


मम शब्दांनी पळती निष्पाप जीव हे..
मज सोडून जाती, प्राणसखे ही
मम "शब्द प्रकाश" होई असह्य तुजला..
गगनातील एकाकी मेघ हे वदला......


बरसण्याची वाट पहाती येथील हजारो डोळे
विणती माझ्याभोवती असंख्य अपेक्षांचे जाळे
काय वाटते तुला, न कोणी विचारे मजला..
गगनातील एकाकी मेघ हे वदला.....


शब्द बुडबुड्यात ज्ञान गवसत नाही
अन गर्जणारा कधीही बरसत नाही
या जाणिवेने मी शब्दही "गिळला"..
गगनातील एकाकी मेघ हे वदला.....


आकार- रचना ओबडधोबड, दवरूपात येते वेदना माझी
घुसमट माझी तुम्हा वाटते, स्वच्छ मोकळी सकाळ ताजी..
यातूनच स्वरवंचनेचा मार्ग मज स्फुरला...
गगनातील एकाकी मेघ हे वदला......


साठवितो मी विश्वस्पंदने, "ओलावा" अन कोवळी स्वप्ने
दुःखक्षणी मग बरसतो मी, अन टिकवितो मी तुमची मने
माझ्या अंतरातील पोकळी कधी कळेल का रे तुजला......
गगनातील एकाकी मेघ हे वदला....

"dear" Arundhatee Roy.....

what about their freedom ? what about their rights ? what about their voices ? what about the feelings of "their" mothers " what about their families ?...........
What about their silent cry..... ?

dear arundhatee baai...... never forget such "small things.."

"dear" Arundhatee Roy........

प्रिय अरुंधती ताई, नमस्कार !
       तसा आपला फारसा संबंध नाही अथवा आपली ओळखही नाही ! पण एकूणच लेखकाला आपल्याशी संवाद साधायला ओळख लागतेच असे दिसत नाही. शिवाय, आपण "लेखकांच्या आवाजावर बंधने" आणण्यास ठाम विरोध करणाऱ्या ! त्यामुळे थोडा संयमाचा बांध फुटला तरी, तो माझ्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा भाग आहे, हे समजून घेण्याइतपत उदात्तपणा आणि औदार्य आपण दाखवाल, याची मला खात्री आहे.....!!
       
     आणखी एक, तुम्हाला पत्राच्या सुरुवातीस "प्रिय" म्हणालो कारण, अजूनही आम्ही सुसंस्कृतपणा सोडू शकत नाही, अन स्त्रीचा सन्मान न राखणे ही आमच्या "स्वतंत्र आणि अभिव्यक्तीचा आदर राखणाऱ्या राष्ट्राची" शिकवणही नाही.
        
       तर, नमनाला घडाभर तेल घालून झाल्यानंतर आता मूळ मुद्द्यावर येतो. आपण परवा काश्मीर बद्दल अप्रतिम मुक्ताफळे उधळलीत.... काय तर म्हणे, " ऐतिहासिक दृष्ट्या काश्मीर हे अखंड भारताचा कधीही घटक नव्हते. हे सर्वमान्य आणि स्वयंसिद्ध सत्य आहे. { ??? } आणि हे सत्य सरकारनेही स्विकारले आहे... त्यामुळे काश्मीर मधील लक्षावधी जनतेची स्वतंत्र होण्याची इच्छा न्याय्य आहे...!!!! "
      
         फार आनंद वाटला... त्यातही हे विधान आपण श्रीनगर या शहरातून केलेत... त्याने अधिकच बरे वाटले. तुमची वाक्यरचना, शब्दांची निवड एक्दम फक्कड आहे.. फक्त काही गोष्टी तुमच्या नजरेतून निसटल्या ! त्यांची जाणीव करून देण्यापूर्वी, मला तुमचे अभिनंदन करावेसे वाटते... अखेरीस, भारत हे एक राष्ट्र आहे आणि ते अखंड आहे तसेच ऐतिहासिकदृष्ट्या हे सत्य आहे, हे आपण मान्य केलेत !!! केव्हढी मोठी क्रांती ही ? विचाराने कम्युनिस्ट असूनही असे आपण म्हणालात याने मला नितांत आनंद झाला.. आता एक गंमत सांगतो, ज्या श्रीनगरात बसून आपण हे विधान केलेत, त्या नगराला मौर्य साम्राज्यातील कर्तृत्ववान राजा सम्राट अशोक याने वसविले आहे... फक्त याला इतिहास म्हणता येईल का, हे मला निश्चित सांगता येत नाही... कारण तुमचा ऐतिहासिक कालखंड नेमका कधीपासून सुरू होतो, त्या बद्दल नेमकी एकवाक्यता नाही...
       
        आता आपल्या या विधानांबद्दल माझ्या या काही भाबड्या शंका... { बाय द वे, आम्हा पामरांच्या असतात त्या भाबड्या शंका... तुमची असतात ती अभ्यासपूर्ण मते, विवेकनिष्ठ विवेचने...... अल्पसंख्यांकांवर होतो तो अन्याय... बहुसंख्यांकांवर होतो तो त्यांच्या युगानुयुगांच्या चुकांचा परिणाम.... हे सत्य आता आम्हीही स्विकारले आहे.... }

अखंड भारताची नेमकी ऐतिहासिकदृष्ट्या आणि व्यावहारिकदृष्ट्या घटक असलेली राज्ये कोणती , ती यादी आपण प्रसिद्ध कराल का ? मूळात भारत अखंड होता, या आपल्या विधानात तो कधीपासून याचा उल्लेख नाही. आमच्या [गैर] समजूतीप्रमाणे १५ ऑगस्ट, १९४७ पर्यंत भारत हा एकसंध आणि अखंडच होता... शिवाय, ब्रिटिशांच्या भारतविषयक धोरणांमध्येही काश्मीरला वगळले गेल्याचे ऐकिवात नाही. अथवा तोपर्यंत पाकिस्तानचा तसेच काश्मीरचा उल्लेख ब्रिटिशांच्याही परराष्ट्र धोरणांमध्ये स्वतंत्रपणे आलेला नाही. म्हणजे, सम्राट अशोकापासून सुरू झालेली काश्मीरची भारतासह असलेली अखंडता आजपर्यंत कायम आणि एकसंध रहाते, अशी आपली आम्हा भारतीयांची श्रद्धा. आणि यालाच सर्वमान्य सत्य म्हणत असावेत.... कदाचित आपली सर्वमान्य या शब्दाची व्याख्या वेगळी असेलही, तर कृपया तीही स्पष्ट करावी...

          आता त्या पुढील मुद्दा : काश्मीर हे भारताचा एकसंध भाग नव्हते हे सरकारनेही स्विकारलेले सत्य आहे, असे आपण म्हणता ! आजवर काश्मीरचे राज्यपाल नेमके कोणी नेमले ? काश्मीर विषयक समस्या आणि तेथील खटले अंतिमतः कोणाच्या आणि कोणत्या न्यायालयापुढे चालविले जातात तसेच त्यासाठी कोणते दंडविधान वापरले जाते ? आजवर काश्मीरला आर्थिक निधी कोणी आणि कोणाच्या पैशांमधून दिला ? काश्मीरमध्ये निवडणूका कोणाच्या देखरेखी-खाली होतात ? फारूक अब्दुल्ला आणि ओमर अब्दुल्ला हे पितापुत्र भारताच्या केंद्रिय मंत्रीमंडळात होते, ते काश्मीर हा ऐतिहासिकदृष्ट्या भारताचा भाग नाही म्हणूनच नाही का ? { ग्लोबलायझेशन मुळे आता कोणत्याही देशाचा नागरिक कोणत्याही देशाच्या मंत्रीमंडळात जातो का , आणि असे असल्यास राष्ट्र ही संकल्पना न मानणाऱ्या कम्युनिस्टानी याविरोधत काही आंदोलन केले आहे का , हा प्रश्न विचारण्याचा मोह मी टाळतो आहे... }

         या साऱ्या प्रश्नांवर मला समाधानकारक उत्तरे सापडू शकली नाहीत. आणि या साऱ्यानंतरही, काश्मीर हे भारताचे नव्हते हे सरकारने स्विकारलेले सत्य आहे असे म्हणायचे धाडस करता येईल का ? तशा बाई तुम्ही धाडसी आहात.... तुम्ही कदाचित धाडस करालही ! नव्हे खर तर केलेही !!!

         आता त्यावर व्यक्त करण्यात आलेल्या प्रतिक्रियांवरही आपण आपले थोबाड उसकटलेच आहे.... राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ, भाजपा, शिवसेना अशा तथाकथित "उजव्यां"नीच नाही तर सत्तधारी काँग्रेसनेही आपण आपली विधाने मागे घ्यावीत असे सांगत, अन्यथा कायद्याद्वारे आपल्याविरोधात कारवाई केली जाईल असे "सुचविले" आहे. त्यावर आपण काय मुद्दा उपस्थित केला आहे, व्वा !!!!!
आपण म्हणता की, "मी तर लक्षावधी काश्मिरींच्या भावनाच व्यक्त केल्या... अन या देशात न्यायाला - न्यायासाठी झगडणऱ्याला काही अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य आहे की नाही ?... उलट एका लेखकाच्या विचार आणि अभिव्यक्ती स्वातंत्राची अशी गळचेपी करणाऱ्या राष्ट्राची मला कीव येते... ज्या देशात लूटारू, बलात्कारी, जातीय दंगली माजविणारे, सांप्रदायिक अशी माणसे उजळ माथ्याने फिरतात, पण अन्यायाविरुद्ध आवाज उठविणाऱ्या एका लेखकाविरुद्ध अटकेची भाषा वापरली जाते, अशा देशाची मला कीव येते..."
  
         लक्षावधी काश्मीरींच्या भावना व्यक्त करणाऱ्या तुमच्या सारख्या लेखिकेला लक्षावधी काश्मिरी पंडितांच्या भावना, त्या विस्थापितांचे दुःख, त्यांच्या पुनर्वसनाचा प्रश्न याबद्दल काहीच वाटू नये ? भारताच्या ईशान्येकडील अरूणाचलसह इतर राज्ये चिनी अत्याचाराबद्दल, चीनच्या संभाव्य आक्रमणांबद्दल बोलतात, त्यांच्याबद्दल आपल्याला काही वाटू नये ? [ कदाचित आपल्या अखंड भारतामध्ये या गोष्टी येत नसाव्यात....] आजवर विविध दहशतवादी हल्ल्यात मुंबईतील अनेक स्त्रीया विधवा झाल्या, अनेकांचे पालकछत्र हरविले, अनेक कुटुंबे उघड्यावर आली त्यांच्याबद्दल आपल्याला काही वाटू नये ?  इतकंच काय, पण इस्लामी देशामध्ये होणाऱ्या स्त्रीयांवरील अत्याचारांबद्दल आपण गुळणी धरून बसता ? शेजारच्या चीनमध्ये, सॉरी, कम्युनिस्ट चीनमध्ये शांततेचा नोबेल पुरस्कार जिंकणाऱ्या "लेखकाला" तुरुंगात डांबले आहे - त्याच्या पत्नीला नजरकैदेत ठेवले आहे याबद्दल आपण काही प्रतिक्रिया व्यक्त करत नाही ? [की आपल्या विधानाद्वारे भारताची सर्वात मोठी लोकशाही ही प्रतिमा आपल्याला "तेजस्वी" करायची आहे ?]  Is this your "algebra of infinite justice ?"

       आपण बूकर पारितोषिकविजेत्या लेखिका आहात ! आपल्या मताला नाही म्हटलं तरी जगात काही किंमत आहे ! [ की कोण काळं कुत्र आपल्याला हिंग लावून विचारणार आहे, असा तुमचा समज आहे ? ] अशावेळी निदान भारतीय राज्यघटनेच्या सरनाम्याचा {preamble} तरी विचार करा. त्यामध्ये स्वातंत्र्याचे घटक क्रमाने नमूद केले आहेत. तो क्रम असा : विचार, अभिव्यक्ती, विश्वास, श्रद्धा आणि उपासना.... अपेक्षा ही आहे की, आधी विचार करावा आणि मगच त्याची अभिव्यक्ती [expression] व्हावी..... पण किर्केगार्द नावाचा एक विचारवंत एक विधान करून गेला होता... तो म्हणाला की माणसे विचारस्वातंत्र्याचा उपयोग क्वचितच करतात पण त्याबदल्यात त्यांना उच्चारस्वातंत्र्य मात्र हवे असते.... आपण डॉ. बाबासाहेबाना खरे ठरवू इच्छिता की किर्केगार्दला ? आपण आपल्या लेखनातून God of Small Things लोकाना दाखविला होता..... मग आता आपण चीनचा पोपट असल्यासारख्या का बोलता आहात ?

           ज्या भारतीय घटनेचा दाखला आपण लेखन स्वातंत्रासाठी देता, त्या भारतीय घटनेमध्येच अभिव्यक्ती स्वातंत्राबद्दल हे नमूद केले आहे की, देशाची अखंडता-एकात्मता आणि सार्वभौमत्व यांना बाधा येणार नाही अशा अभिव्यक्तीला स्वातंत्र्य आहे.... मग ही "स्मॉल थिंग" आपण कशी काय विसरता ?
फार बोललात बाई....! एक बुकर पारितोषिक मिळाले आहे... आता त्याच देशातील जनतेकडून "बुक्क"र पारितोषिक घेऊ नका.... !

       आणि हो.... अखंड भारताच्या इतिहासात काश्मीरसह विद्यमान पाकिस्तानचाही समावेश होता - आहे आणि शाश्वत राहील ! त्यासाठी तुमच्या परवानगीची देशाला आणि "Millions of Kashmiree"ना गरज नाही...

   जय हिंद !!!!


अखंड भारताचा {कारण मी आपला/ तुमचा असले शब्द येथे वापरू इच्छित नाही} मनस्वी नागरिक,
स्वरुप पंडित




p.s. : 

* २६ ऑक्टोबर, १९४७ हा काश्मीर भारतात विलीन झाला तो दिवस !!!!
त्याच दिवशी अरुन्धती रॉय बरळल्या !

* १३ डिसेंबर, १९४६ ह्या दिवशी भारताच्या सार्वभौम संसदेमध्ये संविधान निर्मितीच्या उद्दिष्टांचा [preamble] ठराव मांडला गेला.
१३ डिसेंबर, २००१ या दिवशीच भारतीय संसदेवर हल्ला झाला.

* २६ नोव्हेंबर, १९४९ या दिवशी आपण भारताची राज्यघटना स्विकारली.
२६ नोव्हेंबर, २००८ या दिवशीच कसाब आदींनी भारतावर हल्लाबोल चढविला....


या तारखांमधील साधर्म्य हा केवळ योगयोग मानता येईल का ?

worried heart - 1

in the walk of life... we often find frustrated people...!!!
the level of frustration , now a days, is so high.. that it is almost, "HELPLESSNESS"...!
we often suffer because of curruption, bad infrastructure, delay in justice, pollution, absence of govt., traffic, transport problems, abusive language, negligence, inflation, bills, problem of change while travelling, water shortage, global warming, environmental challenges........ the list never ends !!!

can we dare , even to imagine , a problem free INDIA.. ?
do we have enough courage, to accept, who is responsible for all this ?
i am always troubled by this question...   whether i m going to suggest any solution to problem or whether i m going to be a spectator..?

food for thought....

karnataka issue is burning like anything...
while going through this issue , i had few questions in my mind..
1] can judiciary intervene vidhan sabha ?
2] is there any standard mode, of confidence motion ?
3] is it a good democratic practice, to face "trust vote" twice, even after it is proved once ?
4] what is the role of whip in such circumstances ?
5]  whether schedule 10 and article 102 are applicable to independents ?
6] powers of speaker ?
7] powers of governer ?
8] how a court can ask MLAs not to participate in trust vote.. but at the same time asks them to seal their votes in pocket... and that, those votes will be counted depending on the court's decision about their disqualification.. ?
9] and then, how one can declare , that, bjp wins trust vote ?
10] what if the court declares the "disqualification of MLAs" null & void..
11] in vidhan sabhaa, we, the common people, can't even point a finger @ representatives... what is a punishment to those MLAs who beated the marshals.. ?
12] the congress claims that what happened in assembly is against the democratic practices... what about ,the same congressmen, when they used state assembly hall for sleeping in the night.. ? how they stayed there.. ?


p.s. :
1] in gujrat, mr. modi sweeps municipalties....!
2] नरेन्द्र मोदी  प्रचारा दरम्यान "अमित शाह" प्रकरणी कॉंग्रेसने सीबीआयचा गैर वापर केल्याचे सांगत होते.. आणि मतदारानी याला धडा शिकवावा असे सुचवत होते.
३] मग जनमताचा आदर म्हणून कॉंग्रेस अमित शाह याना मुक्त करणार का ?
४] न केल्यास , कॉंग्रेसच्या या धोरणाला लोकशाही विरोधी म्हणण्याचे धाडस प्रसार माध्यमे दाखवतील का..?

we would love to be "SACHIN"....

                                   " HATS  OFF TO THIS GENTLEMAN.... "

rather, hats off to this "ANGEL" spreading smile all over the world...
sachin has reached another milestone..!
rather another milestone reached sachin...!!!
what a player he is... his hunger for runs, his passion, his balance , his footwork, temperament, running between the wickets, shot selection, steady head while playing shots, his improvisation... all sets him apart !
over 31 thousand runs in international cricket, 95 international centuries, various world records..... n yet this "young man" is batting.... when sachin was playing his 1st ball in international cricket.. murali vijay was 3 years old and the debutant of this test match, cheteshwar pujara was just 1 year old baby.... now with these players our " aajoba" is still playing...not only playing but he still owes his trademark "WETHBIGAR" scheme  for bowlers...... this is remarkable.... enroute his knock of 214, i remember one ball... that was bowled by Hilfenhaus.... it was a bouncer... and while leaving that delivery... observe sachin's balance keenly... he put his left hand down.. { the one which holds the bat } and to defend his chest, he used the right elbow....!
in cricket the rule says, if a ball touches the hand which carryies bat , then batsman is out... keeping this rule in his mind, sachin handeled the ball almost at-ease... a truely "PERFECTIONIST"...

i would like to add few more points about him... since 1989 till today... 21 years... and he is in no controversy... on and off the field ! what a character this is.... i would not say unbelievable but surely claim that this is "INSPIRATIONAL"....!

he carries, the huge amount of pressure of, expectations of pectators on his shoulders... he keeps away himself from any wrong activity on and off the field.... he keep showing the path to youngsters... he is an architect of one dream... which tells us that, "with just a wooden piece in your hand , you can bring smile on millions of faces... you can be one of the richest person on this earth.. you can shine your nation's name... you sprinkle joy on almost everybody including your opponent as wel as enemy.... "
he is an example of honesty... he is the best example of humbleness.. he shows the glimpses of national pride through his every single contribution.... he is a regular tax payer... he has his social contribution thru child education... he is a good human being too....!!!!!!

in an interview, after sachin's double hundred in ODI's , his brother nitin truely discribed him...
" देवा दया तुझी ही, तुझीच शुद्ध लीला
 लागो न दृष्ट माझी , माझ्याच वैभवाला "

now let us put ourselves in sachin's shooes... if we love him for all his above qualities, then we must inculcate atleast one of them in our day-to-day life.... then...
we should pay taxes regularly... we must say "NO" to curruption.. we must be humble after achiving various heights.. we should contribute to society "SILENTLY".. we should keep ourselves away from any controversy... we must aim for such a "CRYSAT CLEAR" character... we should never complain for, not having, private life because of social responsibilities.... we should never forget our ancesters and their contribution... we should never loose our patience against all odds... we should stop reacting unnecessarily...  we should dedicate our best  performances to "NSG COMMANDOES"..... we should "behave".. n behave responsibly...

and again , the question in my mind...
we might love to be "sachin ramesh tendulkar", but..
CAN WE ?


reminding our PLEDGE...!!!

IF i were asked under what sky, the human mind has most fully developed some of its choicest gifts, has most deeply pondered on the greatest problems of life and has found solutions,
i should point to INDIA... - Max Mueller

one of the statements i love deeply from the bottom of my heart...
recently i got an opportunity to meet Saadhwee Saraswatee Bhagawateeji.. she was born in USA... but at the age of 25 she visited HARIDWAR.. was fascinated by indian spiritual philosophy... and finally decided to devote her life for this philosophy...

she spoke on very many areas of life.. how spirituality help human being .. how a control over breathing help us to CONNECT with this universe... how to be +ve & stay +ve in this world... But she stirred the strings of my soul by one comment.. during her speech she almost exclaimed.." friends don't get confused. western culture is immature.. it is just like a baby, who is constantly finding the joy outside.. in outside activities.. in UPABHOGA..! but your culture - the indian culture is mature.. that teaches you to find joy within yourself... it is pure joy.. shashwat joy"

i always wonder, everybody from outside india, fascinated either by its culture, by its diversity, by its unity in diversity, by its beauty or by its "SOMETHING" which  is unexplicable...
what we don't have ? our culture taugth us to act "ECO- FRIENDLY" thru shlokas. it taught us the power of "MIND".. it taught us how to develope human resource.. it gave us management techniques.. the best ever method of education..i.e.
लालयेत पंचवर्षानी , दश वर्षानी  ताडयेत /
प्राप्तेषु षोडश वर्षेषु, पुत्रं मित्रवदाचरेत //
our culture has explained bio-informatics, micro-biology & something like "string theory" severals of centuries ago.. we have warnings on probable global warming.. we have love for nature in our genes.. our culture also shows us the glimpses of democracy... almost all the petals of modern principles...
what we need is to believe our culture..
i remember one story...
it is story of lord krishna and sudama.. both of them were friends of each-other.. were learning at one "gurukul".. under holy guru saandeepani rishi.. but the fact was krishna was a prince while sudama was from the poorest family.. may be "below poverty line" in today's terms...and yet they were learning under one roof... i have never heard that saandeepani rishi asked sudaamaa to pay extra charges if he wanted to learn with prince krishna.. or special tution fees as he was in "limited student's batch"... even then this holy man followed just the one rule...
" FROM  EACHONE  ACCORDING  TO EACHONE'S CAPACITY.. TO,
 EACHONE  ACCORDING TO EACHONE'S NEED... "
don't you think this is nothing but.. " SOCIALISM "..?
do the world still expect , we indians to accept the credit or " inteleectual property rights " of socialism goes to western world..?
 actually we , the young students of this beautiful country ,  must tell the world what we have..? what we carry thru our genes..? what is our rich heritage..? what we are proud of as we claim in pledge..?
but my bleeding heart asks the same question... CAN WE..?  

love and agony....!

tomorrow.... 9th october...!
exactly an year ago, mr. barak hussain obama recieved "nobel peace prize" ...!
everybody shouted then... why he.. how he.. what is the purpose...
but after one year... we even don't bother to recall history...

who is mr. obama ? is he our enemy ? is he who force us to envy his power ? is he the one who force us to throw away our anger..? or is he the one who is really a ""DOVE" in international politics..?

i won't claim anything at the beginning.. but i would just like to recall few things..

1} almost all the politicians in india were blaming RAJ  THACKERY for his linguistic agenda ... they MANAGED to link his ideas & concepts with anti national elements... even entire media was n still is projecting him as "ANTI CONSTITUTIONIST"... what was the crux of his thoughts.. "BHOOMI PUTRANA "  NOKARYA...
now let us recall mr. obama's speech.. while as a presidential candidate or as president... he had openly claimed that he was worried by the fact that  " indians are SNATCHING "their" jobs... america must awake!.."

2} nobody in the world would dare to claim that pakistan is "SAFE" nation and the funds handed over to pakistan won't be used to disturb the universal peace... USA govt is yet to know , how their "HELP" is used by pakistan.. still mr. obama , on the name of promoting democracy in pakistan , aiding her in billions...

3} obama is promoting democracy in pakistan...
    he is also promoting "a mosque on ground zero"..
    he is promoting democracy on one hand and on the other he is "PUSHING" that idea which is denied by almost every single american....

4} can we dare to say ,that , afgani people were wel-coming USA troops ?

5} can we say that, people of iraq are enjoying tranquill life with the US "aid"..?

6} are we able to locate atleast one obama policy , which brought peace in the world?

look at the beauty,
the one who openly speaks against india is wel-comed warm heartedly by us !
the one who is aiding pakistan economically as wel as thru arms.. we look at him as our friend..
he is the one who is  promoting democracy by neglecting people's opinion...

and he is the one who is role model..ambessador of peace...
isn't it?....

mr. obama is neither our enemy..nor we envy him...
we would never like to raise doubts over his intentions..( as they are very "clear"..)
i myself never want any indian to achieve such prize, with such "great" criteria...

the problem is that i sincerely love my country...
and want our media to digest these facts..
can...?


P.S. :
1] since last few months , there were ,many news in indian media, propogating false images of indian defense sector...
2] i have came across data which claims that USA n other western countries have a huge investments in indian media...

JAI HIND...!

                                                       
tomorrow its 8th october...!
this is our "INDIAN AIR FORCE DAY"...
on the evening of this....
i remembered one photograph...!
it was taken during  KARGIL WAR...

a two years old kid... with "confused" look... looking at everyone..... his mother, in traditional pujabee white salwar-kameej..... her eyes , reflecting nothing  or if at all anything then probably pains... a huge loss... and on sidelines of this.. there was a funeral......
it was the funeral of war martyr... flt.lt. ajay aahuja !

since then, til today...... that photo struck my mind.... that photo created , one, ever wet wound to my heart...

i have spoken with many relatives of such war martyrs... their mothers, friends, spouse, siblings....
they kept saying...."we are proud of him..!"
if we approach a common man... or any govt official.. or any MLA / MP... everybody claims the same... "we are proud of him... he gave up his life for our nation.. his death showed the path of victory to us.." and all such things...

let us ask ourselves..:
are not we proud of him.. ? are not we all , moved by his unbelievable courage ?
yes we all... we all appreciate his guts.. we all appreciate his love for duties... we all accept his TYAGSHEELTA... there is no scope for denying his brave act...

but , the question which always kick me is that, why we need the loss of life , to be pride of our soldiers..?
why that only during adverse situations or external aggression we unite ? why have we became so reactive ?  why, still after sixty years of  independence, we are unable, to inculcate the qualities of soldier like discipline , courage and proactive attitude, in ourselves..? beside just the bubble of  words , why we were unable to bring vigillance in our life...?

i strongly believe that , if at all we desire to understand life of a soldier... we must inculcate at least some of the VALUES ASSOCIATED WITH HIS LIFE...!
instead of just expressing proud on our martyars.... we should do "SOMETHING" which will bring smile on "their" faces.....
but my heart goes with the same question ... can we ?

PEACEFUL STRESS...!

2012..
RATHER , october 2012 to be precise... wil be the 50th year of sino-indian war. though everybody is not looking @ china as enemy.. let us confess that the wound is still wet... we are still unable to forget those days.. especially when china is over-assertive in its foreign policy...  and thus we may define sino-indian relationship as "peaceful stress".... cos the peace is there since 1962.. but we merely able to dilute the stress..!

recently i had been through one article which suggests that india should not miss the opportunity to develope V-JIP alliance... where v : vietnaam, j : japan, i : india & p : phillipines.. as they have common dangers... or at least common challenges from china...
on the other hand i had also came across one idea which claims to develope... A CULTURAL COMMONWEALTH lead by india...! which indeed is a good one.. firstly because it reflects +ve angle as compare to the first idea. secondly because , as indian our natural & psycological flow is towards cultural activities... it is that area where we people forget our boundries.... the best example is,  the various television competetions where pakistani people participate....also, this concept might turn out to be phenomenal... as it reflects something which is parallel to "NON ALLIED  MOVEMENT "...
what is cultural commonwealth ?
it is finding out the LEAST COMMON MULTIPLE of all the southern & south east asian countries.. through religion.. through yoga..  art.. performing arts.. family systems... music.. human behavior... environment etc...
& then to promote these L.C.M.s in all countries... which will develope a sense of commonhood among the people... which will finally results into developement of our nation on one hand while on the other hand it will create psycological pressure on china.... ! as china is CLOSED & TOTALITERIAN nation... they can never promote pluralistic society within china.... not only that but if we indian started promoting pluralistic society in china through such commonwealth... she merely have a strong answer to this liberal concept....

unfortunately our foreign policy is "REACTIVE" rather than "proactive"..... the question still remains, which is title of my blog.... CAN WE...?